Quỷ Tam Quốc

Chế độ thi cử thời Minh Thanh không còn nghi ngờ gì nữa, chính là đỉnh cao của thi cử trong các triều đại phong kiến, dù là về mặt tổ chức hay phân chia cấp bậc, đều đã đạt đến mức độ hoàn thiện nhất.
Ừm, nói một cách chính xác thì thi cử đã hoàn thiện từ thời Minh, còn nhà Thanh chỉ kế thừa và phát triển thêm thôi.
Vào thời nhà Minh, hệ thống thi cử gồm năm cấp bậc, khiến cho con đường thăng tiến của người tài chẳng khác nào trò chơi thăng cấp đời sau, có mục tiêu rõ ràng và kèm theo những lợi ích nhất định. Điều này đã khiến cho toàn bộ giới học giả trong thiên hạ điên cuồng lao vào vòng xoáy thi cử phân cấp này.
Đồng sinh, viện sinh, hương sinh, hội sinh, điện sinh. Nếu thay những từ này bằng "Hắc Thiết, Thanh Đồng, Bạch Ngân, Hoàng Kim, Kim Cương," có phải cảm giác sẽ rõ ràng hơn không? Đời sau, vì một cái tài khoản ảo rõ ràng chỉ có quyền sử dụng chứ không phải sở hữu thật, người ta còn có thể phát cuồng, huống chi trong xã hội phong kiến khi chẳng có mấy thú vui giải trí?
Vậy liệu Phỉ Tiềm có thể sao chép y nguyên "Khoa Cử Thành Thức" của Minh Thái Tổ, để xây dựng một chế độ thi cử hưng thịnh kéo dài cả ngàn năm chăng?
Thực ra, không thể. Nếu Phỉ Tiềm thật sự làm như vậy, thì chẳng khác gì hành động "dục tốc bất đạt."
Bất kỳ việc gì cũng đều có quy luật phát triển riêng của nó.
Thi cử cũng vậy.
Chỉ nói riêng một điểm, nếu thật sự áp dụng hệ thống năm cấp từ đồng sinh, viện sinh, hương sinh, hội sinh, đến điện sinh, thì lượng nhân lực và vật lực cần thiết sẽ lớn đến mức nào? Các quan chức trong mỗi quận huyện vốn đã thiếu hụt, nay còn phải tăng thêm chức vụ, bao giờ mới đủ người đây? Khi đội ngũ thi cử đã hoàn tất, làm sao giám sát được? Những chuỗi vấn đề này, không phải chỉ cần biết vài cái cấp bậc là có thể giải quyết dễ dàng.
Chính vì nghĩ đến những vấn đề đó, Phỉ Tiềm mới phái Tư Mã Ý và những người khác đến các quận huyện lân cận để triển khai thử nghiệm ban đầu, thu thập vấn đề rồi giải quyết từng bước. Trong quá trình giải quyết, từng chút từng chút một, cải tiến và áp dụng hệ thống thi cử của các triều đại phong kiến sau này.
Tư Mã Ý khi đến Hà Đông, lập tức tiến hành sắp xếp lại cơ cấu thi cử tại đây.
Hắn đối với hành động này của Phiêu Kỵ Đại tướng quân vô cùng kính phục từ tận đáy lòng.
Người đời thường chỉ biết giới hạn của bản thân, và phần lớn đối với những điều vượt ngoài hiểu biết của mình đều sinh lòng sợ hãi, thậm chí từ chối tiếp nhận. Nói một cách đơn giản, đa số mọi người biết rằng họ không biết, nhưng lại giả vờ như họ biết, vì sợ đối diện với sự thật, nên họ thích chìm đắm trong ảo tưởng hơn.
Rõ ràng đã nhận thức được giới hạn của mình, nhưng lại cố gắng giả vờ như nó không tồn tại. Nguyên nhân chủ yếu là do không muốn rời khỏi vùng an toàn cũ kỹ, những quy tắc đã quen thuộc từ lâu, nơi mà họ đã tạo dựng được danh tiếng và lợi ích, thậm chí còn nắm trong tay quyền lực có thể đàn áp sự tò mò khám phá của người trẻ.
Ví như tôn giáo, hoặc là...
Một số ít người có thể chạm tới bức tường vô hình ngăn cách nhận thức của thời đại, thậm chí vượt qua được trở ngại đó, nhưng khi đối mặt với thế giới hỗn loạn và mù mịt bên ngoài, họ lại không có phương hướng. Đôi khi, thứ mà họ nắm bắt được, lại bị coi là báu vật.
Tư Mã Ý còn trẻ, có lòng tò mò, và hắn không phải kẻ ngu ngốc. Vì thế, từ rất sớm, hắn đã nhận ra giới hạn trong nhận thức về thế giới của mình...
Hắn nhìn thấy giới hạn của bản thân, nhưng lại không thể nhìn thấy giới hạn của Phỉ Tiềm.
Cho nên Tư Mã Ý cảm thấy vừa kinh ngạc vừa sợ hãi, cố gắng suy đoán, tìm hiểu ranh giới của Phỉ Tiềm.
Giống như lần này đến Hà Đông, Tư Mã Ý cũng muốn từ đó thăm dò được cách bố trí thi cử của Phỉ Tiềm, cũng như ý nghĩa chính trị của toàn bộ hệ thống thi cử này, từ đó một ngày nào đó có thể biến nó thành khả năng mà bản thân có thể sử dụng.
Tư Mã Ý phát hiện rằng, phần lớn những học trò ưu tú trẻ tuổi ở Hà Đông đều đã được Thủ Sơn Học Cung thu nhận.
Những người còn lưu lại Hà Đông, thường là những học sinh lớn tuổi hơn hoặc con cái gia đình nghèo khó, thậm chí ngay cả học phí cơ bản để vào học cung cũng khó lòng gom đủ.
Thủ Sơn Học Cung có chế độ miễn giảm học phí, nhưng không phải ai cũng được hưởng. Trước tiên, học sinh phải có thực lực nhất định, chắc chắn không thể để những kẻ muốn ăn không ngồi rồi mà được hưởng đặc ân này. Nếu không, chẳng phải sẽ tạo áp lực lớn cho những học sinh khác sao?
Vì vậy, những học trò không được miễn giảm học phí và không thể tới Bình Dương, học tập tại học cung cách đó không xa, đều gặp phải một số khó khăn.
Dĩ nhiên, cũng có khả năng là những học sinh này hoặc gia đình họ gặp biến cố, chẳng hạn như bệnh tật hoặc tai nạn. Suy cho cùng, chẳng ai có thể lường trước được điều gì sẽ đến trước, cái chết hay những sự cố bất ngờ.
Không phải ai cũng có được môi trường học tập an bình, yên ổn. Nhiều người buộc phải đối mặt với những sự việc rắc rối trong gia đình, từ đó vùng vẫy trong khổ nạn...
Nói tóm lại, những học trò Hà Đông chưa thể đến Trường An ứng thí đều vì nhiều lý do mà đến nay vẫn dậm chân tại chỗ.
Phiêu Kỵ Đại tướng quân Phỉ Tiềm mở khoa cử cũng không phải để làm phúc, mà là để tuyển chọn nhân tài.
Vì vậy, dù là kỳ thi địa phương, nhưng cũng không phải ai cũng có cơ hội. Tỷ lệ trúng tuyển thật ra vẫn không cao.
Nếu ai cũng đỗ, thì cuối cùng chẳng ai đỗ cả.
Nhưng tỷ lệ trúng tuyển thế nào mới hợp lý? Phiêu Kỵ Đại tướng quân Phỉ Tiềm không đưa cho Tư Mã Ý con số cụ thể nào, mà để hắn tự quyết định.
Ban đầu, Tư Mã Ý định báo cáo tình hình cụ thể của Hà Đông lên Phiêu Kỵ Đại tướng quân Phỉ Tiềm, nhưng sau một hồi suy nghĩ, hắn dừng bút, trầm ngâm một lúc rồi quyết định tạm thời không viết báo cáo mà đến gặp Tư Mã Phòng trước.
"Thưa phụ thân... đường xá xa xôi vất vả, hài nhi chưa thể ở bên hầu hạ, khiến phụ thân phải nhọc lòng đi lại..."
Tư Mã Ý cúi đầu, quỳ trước giường của Tư Mã Phòng.
Tư Mã Phòng dẫn theo cả gia tộc Tư Mã từ Hà Nội đến Hà Đông. Không rõ là do mệt mỏi dọc đường tích tụ hay bệnh cũ tái phát, hắn không còn sức đi tiếp, phải mời thầy thuốc của Bách Y Quán đến chữa trị và tạm dừng chân ở Hà Đông để dưỡng bệnh.
"Thầy thuốc của Bách Y Quán đã xem qua, lão phu tạm thời chưa chết được đâu..." Tư Mã Phòng tựa lưng vào giường, nói: "Công việc thế nào rồi?"
Tư Mã Ý chắp tay, tường thuật sơ qua nhiệm vụ của mình.
Nghe xong, Tư Mã Phòng khẽ nhắm mắt, chìm vào suy nghĩ.
Tư Mã Ý không thúc giục, chỉ kiên nhẫn chờ đợi bên cạnh.
Tộc Tư Mã từ thời tổ tiên vốn đi theo con đường võ học, tức là thuộc về nhà binh.
Tổ tiên đời thứ mười lăm của Tư Mã Phòng là Tư Mã Khải, người thuộc phái Mặc gia thời Chiến Quốc; đời thứ mười bốn là Tư Mã Quải Khuyết, kiếm khách nước Triệu thời Chiến Quốc; đời thứ mười một là Tư Mã Ương, vì công lao quân sự mà được phong Hán Tây Ân Vương. Mãi cho đến đời ông cố của Tư Mã Phòng, Tư Mã Quân, vẫn xuất hiện với vai trò tướng quân thời Đông Hán...
Mãi đến đời cha của Tư Mã Phòng, Tư Mã Tuấn, gia tộc mới thực sự thành công khi chuyển hướng, nhờ cử hiếu liêm mà được làm Thái thú Toánh Xuyên. Ở một nơi văn học thịnh vượng như Toánh Xuyên, nếu không có chút tài năng văn chương thì làm sao có thể giữ chức? Nếu không, bị người ta mắng mỏ mà chẳng hiểu người ta đang nói gì thì sao có thể đứng vững?
Còn về việc tại sao đến thời Đông Hán, tộc Tư Mã lại bắt đầu "tẩy điểm", chuyển từ việc tập trung vào quân sự sang văn học, có lẽ liên quan đến chính sách đàn áp của Lưu Tú đối với các tướng lĩnh vùng Tịnh Châu và Lương Châu. Nhưng phải thừa nhận rằng, ít nhất tộc Tư Mã khi đứng trước ngã rẽ đã nhạy bén lựa chọn con đường tốt hơn, không để những truyền thống và quy tắc của tổ tiên giam cầm.
Do đó, lần này, Tư Mã Phòng lại một lần nữa phá vỡ giới hạn cũ, hắn rời bỏ vùng Hà Nội nơi đã gắn bó bao năm, mang theo toàn tộc Tư Mã tới Hà Đông, từ bỏ những gì quen thuộc. Hắn như đang vượt qua một bức tường lớn, vượt qua bức tường của gia tộc Tư Mã.
Nói cách khác, gia tộc Tư Mã lại một lần nữa "tẩy điểm".
Nhưng lần tẩy điểm này không phải chuyển đổi từ văn sang võ, mà là gột bỏ dấu ấn từng in sâu tại phía Tào Tháo và vùng Sơn Đông, chuyển hướng về Trường An, về phía Phỉ Tiềm.
Việc tẩy điểm của cha Tư Mã Phòng trước đây đã giúp gia tộc Tư Mã vượt ra khỏi khuôn khổ của một gia tộc võ tướng, bước vào hàng ngũ của những dòng họ truyền đời về học vấn. Vậy thì lần tẩy điểm này của Tư Mã Phòng sẽ mang lại điều gì?
"Chớ nghi ngại..." Tư Mã Phòng nói chậm rãi, giọng tuy già nua nhưng ánh mắt vẫn sắc bén như lưỡi kiếm, xuyên thủng mọi băn khoăn của Tư Mã Ý. "Chớ nghi ngờ Phiêu Kỵ, cũng đừng nghi ngờ chính mình. Đừng vì chúng ta đã tới Hà Đông mà con lại lo lắng, băn khoăn..."
Tư Mã Ý im lặng.
"Quyết định di cư tới Trường An..." Tư Mã Phòng chỉ vào mình, "Là ta. Vậy đã là quyết định của ta, ngươi còn chần chừ điều gì? Khoa cử ở Hà Đông, phải thế nào thì cứ làm thế ấy!"
"Hài nhi..." Tư Mã Ý định nói điều gì, nhưng lại nuốt lời.
Tư Mã Phòng liếc nhìn Tư Mã Ý, "Ngươi lo lắng nếu làm sai... trong mắt ngươi, việc cả gia tộc chuyển đến Hà Đông đã cắt đứt đường lui, khiến ngươi bắt đầu lo âu, thiếu quyết đoán, không còn sự sắc bén như trước... lo sợ điều này, e ngại điều kia..."
Tư Mã Ý mở miệng, nhưng chẳng biết tại sao, hắn không thể phủ nhận, vì trước mặt hắn là cha mình. "Đúng vậy, thưa phụ thân... Hài nhi có chút... có chút sợ hãi... cũng có chút lo lắng..."
"Nhưng những điều ngươi lo sợ, những thứ ngươi lo lắng, chẳng phải đều đã mất rồi sao?" Tư Mã Phòng mỉm cười, "Lo lắng và sợ hãi những gì đã mất, có ích lợi gì? ngươi dù đã trưởng thành, nhưng... vẫn chưa đủ vững vàng."
Tư Mã Ý ngạc nhiên, "Đã mất rồi..."
Tư Mã Phòng gật đầu, "Điều ngươi nên suy nghĩ là tương lai, là làm sao để có lại những gì đã mất."
Tư Mã Ý bàng hoàng, "Σ(⊙▽⊙“a!"
"Ta giữ đại ca của ngươi bên cạnh không phải vì ta thiên vị y, mà bởi vì đại ca tính cách ổn định, không dám làm chuyện lớn, nhưng làm theo nề nếp thì ổn." Tư Mã Phòng chậm rãi nói, "Còn ngươi thì khác, từ nhỏ đã khác rồi.
Vậy nên... ta tin tưởng rằng, ngay cả khi nhà Tư Mã mất hết tất cả, ngươi vẫn có thể giúp nó vực dậy."
Tư Mã Ý cúi đầu, quỳ xuống trước giường Tư Mã Phòng, "Phụ thân đại nhân..."
"Thôi, những lời này, ta không muốn nhắc lại lần nữa." Tư Mã Phòng đưa tay đỡ Tư Mã Ý đứng dậy. "Giờ con hãy suy nghĩ cho kỹ, nghĩ xem con nên làm gì... Phiêu Kỵ Đại tướng quân đã đi rất xa rồi, nếu con không theo kịp... trước sau gì cũng sẽ gặp rắc rối... con dành quá nhiều tâm sức cho ta, nên tất nhiên đã bỏ sót khi xem xét mọi việc bên đó... con chưa từng nghĩ đến lý do vì sao Phiêu Kỵ cử con đến Hà Đông..."
Tư Mã Ý sững người, sau đó từ từ cúi đầu xuống.
Tư Mã Ý im lặng một lúc lâu, rồi chậm rãi ngẩng đầu lên, "Hài nhi đã nghĩ ra rồi."
"Từ từ nói ta nghe," Tư Mã Phòng nhỏ nhẹ đáp.
Ánh mắt Tư Mã Ý sáng lên như vừa tìm thấy ánh bình minh, trong vắt và rực rỡ, "Phụ thân đại nhân, đó là giới hạn... hay, theo lời chủ công, là 'giai cấp'..."
"Giới hạn, 'giai cấp'..." Tư Mã Phòng lặp lại, rồi gật đầu, "Ừ... con nói tiếp đi."
"Người ta ăn cơm gạo, ắt có trăm ngàn cảnh ngộ khác nhau," Tư Mã Ý chậm rãi nói, "Có kẻ sinh ra ở đất Bắc Mạc, có người sống trong rừng núi Nam Cương, có kẻ sinh ra khỏe mạnh, có người lại bệnh tật liên miên. Bởi vậy, thiên hạ này không thể dùng sự công bằng mà bàn luận, nhất định sẽ có giới hạn khả năng, gọi là 'giai cấp'."
"Đây là lời của Phiêu Kỵ?" Tư Mã Phòng hỏi.
Tư Mã Ý đáp, "Một phần là vậy."
"Ừm..." Tư Mã Phòng gật gù, dường như đang suy nghĩ điều gì, không nói thêm, chỉ vẫy tay ra hiệu cho Tư Mã Ý tiếp tục.
"Giới hạn này một khi đã hình thành, giống như hàng rào, vây chặt người đời ở phía sau. Giống như..." Tư Mã Ý đứng dậy, xoay người nhìn ra ngoài sảnh, "Giống như những ngôi nhà, những khu vườn, những thành trì này... ban đầu dựng nên hàng rào, sau đó xây tường, rồi đắp thành, và khi thấy thành trì chưa đủ an toàn, họ lại dựng nên Vạn Lý Trường Thành..."
"Ví dụ này rất hay," Tư Mã Phòng gật đầu đồng tình, "Nếu Phiêu Kỵ đã nói vậy, hẳn là chỉ dẫn cho con hướng đi của kỳ khoa cử lần này... Chẳng lẽ con vẫn chưa hiểu sao?"
"Chủ công..." Tư Mã Ý nhìn về hướng Trường An, "Trường An... Đại Hán... Hóa ra là vậy, hóa ra là vậy! Phụ thân đại nhân, hài nhi... hài nhi đã hiểu rồi!"
Tư Mã Phòng liếc nhìn Tư Mã Ý, "Nếu đã hiểu rồi, thì đi mà làm!"
"Dạ!" Tư Mã Ý đáp lời dứt khoát, rồi cúi đầu hành lễ trước giường Tư Mã Phòng, sau đó quay người bước ra ngoài.
Tư Mã Phòng nhìn theo bóng lưng Tư Mã Ý, mỉm cười, rồi lắc đầu, "Vẫn là cái tính đó... Thật là... Nhưng rốt cuộc, đứa nhỏ này đã hiểu ra điều gì?"
(～￣▽￣)～ ...
"Phụ thân đại nhân! Người đã về rồi!"
Một giọng thiếu niên non nớt vang lên khi cánh cửa sân mở ra, rồi chạy đến đón cha mình.
"Ừ, ta đã về," người đàn ông trung niên bước vào, cởi áo khoác ngoài, đưa cho người vợ cũng tiến tới, "Phụ thân thế nào rồi?"
"Giữa trưa, đại phu đã đến, uống thuốc xong thì ăn được chút cháo, nói rằng thấy đỡ hơn rồi, vừa mới ngủ," người vợ khẽ đáp, chỉ tay về phía gian phòng bên.
Người đàn ông trung niên gật đầu, "Tốt, vậy là tốt rồi..."
Cả ba người bước vào nhà.
Người vợ nhanh chóng dọn cơm lên, ba người im lặng ăn cùng nhau.
Bây giờ đã là lúc hoàng hôn, ánh sáng trong nhà không còn rõ ràng, nhưng ba người họ không thắp đèn hay nến, mà tranh thủ ăn vội dưới ánh hoàng hôn sắp tắt.
Bữa cơm thật giản dị, cơm đậu.
Món ăn kèm là một đĩa dưa muối nhỏ.
Cơm đậu là đậu nấu với nước, chỉ đơn thuần là đậu mà thôi.
Không giống như sau này người ta trộn thêm gạo tẻ...
Muốn cơm mềm hơn thì phải nấu lâu, sau đó giã nhuyễn. Nhưng nấu lâu thì tốn củi, mà củi đối với dân thường không phải là vô tận, phải tự đốn củi hoặc bỏ tiền mua.
Vì vậy, trừ khi có lý do đặc biệt, phần lớn cơm đậu chỉ nấu chín vừa tới, thêm vào đó không có gia vị gì cả, lại cứng và nồng mùi đậu, nên không phải món gì ngon miệng.
Thế nhưng, ba người họ vẫn ăn rất cẩn thận, đến cả những hạt cơm còn sót lại trên vành bát cũng không bỏ sót. Ăn xong cơm đậu, họ còn cẩn thận lấy nước luộc đậu, tráng sạch bát và uống nước đó.
Ba người ăn xong, đĩa dưa muối nhỏ trên bàn dường như lúc dọn lên bao nhiêu, giờ vẫn bấy nhiêu, không vơi đi chút nào. Không phải vì dưa muối không ngon - thực ra nó đúng là không ngon - mà bởi vì dưa muối cũng phải bỏ tiền mua.
Ăn uống xong xuôi, người đàn ông trung niên lấy ra từ trong vạt áo một túi tiền nhỏ, mỉm cười đưa cho vợ.
"Đây... đây là..." Người vợ nghe tiếng đồng tiền va chạm quen thuộc mà lạ lẫm, ngạc nhiên mở túi tiền ra, "Số tiền này, ở đâu mà ra vậy?"
Tiền. Ở thời đại này, có những lúc nó giống như ngân phiếu sau này, không phải ai cũng có. Ở nhiều nơi trong Đại Hán, người dân vẫn sống mà không cần dùng đến tiền, dùng lương thực trồng được từ ruộng hay củi kiếm được từ rừng để đổi lấy thứ khác.
Trên mặt người đàn ông ánh lên vẻ tự hào, "Đây là tiền mừng. Nghe tin ta sắp dự kỳ ân khoa ở quận Hà Đông, vài người bạn học đã tặng ta chút quà này... Nàng cầm lấy, đem trả bớt nợ cho người ta."
"Trả nợ?" Người vợ thoáng do dự, nhưng rồi nhanh chóng gật đầu, "Được, thiếp đi ngay."
Người vợ mang tiền đi.
Người đàn ông trung niên cầm một cuốn sách, ngồi xuống bên bếp lửa, lợi dụng chút ánh sáng từ bếp mà đọc, miệng khẽ đọc thầm như đang học thuộc lòng. Hắn ta cần tranh thủ từng khoảnh khắc, chuẩn bị cho kỳ thi sắp tới.
Đây là cơ hội hiếm hoi… Trên có cha già, dưới có con nhỏ, hắn phải gánh vác cả gia đình. Nếu hắn đi Hà Đông, rồi tới Trường An dự thi, chưa nói đến tiền đường xá, ăn ở, chi phí dọc đường, thì người già trẻ nhỏ ở nhà sẽ ra sao? Hắn không thể bỏ đi, chỉ có thể nhìn người khác lên đường tiến đến Trường An, tìm kiếm tương lai của họ, còn hắn, chỉ biết chôn giấu nỗi tiếc nuối trong lòng, rồi mỉm cười nói với cha mình, nói với vợ mình, "Không sao đâu, không sao đâu, dù ta có đi, cũng chưa chắc thi đỗ, chỉ tổ phí tiền bạc vô ích…"
Nhưng, ai trong lòng mà chẳng có một giấc mơ?
Không phải tất cả những kẻ "cá mặn" đều muốn mãi là cá mặn, chỉ là đôi khi, họ buộc phải như thế.
Một lúc sau, người vợ trở về, trên mặt lộ vẻ phức tạp, đưa túi tiền lại cho người đàn ông trung niên, "Họ... họ đều không lấy tiền."
"Hả?" Người đàn ông trung niên ngạc nhiên, nhìn lại số tiền trong túi, đầy băn khoăn, "Là sao? Mấy hôm trước Lão Lục nhà họ Triệu chẳng phải còn đến đòi tiền suốt từ sáng đến tối mới chịu về hay sao?"
"Đúng vậy," người vợ cũng khó hiểu, "Ta nói với họ về nguồn gốc số tiền này, rồi họ bảo không cần vội trả, nói họ vẫn còn tiền."
Người đàn ông trung niên sững lại một lát, rồi bỗng nhiên mỉm cười, lắc đầu, "Hiểu rồi... Số tiền này, nàng cứ giữ lấy đi."
Người vợ không hiểu, nhưng cũng chẳng cãi lại, chỉ cất tiền đi rồi bận rộn với công việc nhà.
Người đàn ông trung niên ngồi xổm bên bếp, nghiêng đầu, cúi xuống, tay cầm cuốn sách hướng về ánh sáng le lói từ lò lửa.
Chút ánh sáng từ bếp đó, giống như một tia hy vọng, tuy yếu ớt nhưng vẫn đủ để chiếu sáng khuôn mặt hắn và cuốn sách trên tay.